“De privacy van burgers dient gewaarborgd te worden.” Dat is een van de standpunten waar de Piratenpartij voor staat. Wij spraken in het kader van onze themaweek over privacy met de lijsttrekker van de Piratenpartij, Matthijs Pontier.
Wie is Matthijs Pontier?
Matthijs Pontier (Amsterdam, 15 april 1985) is wetenschapper en activist. Hij is al jaren actief voor de Piratenpartij en was eerder onder andere lijsttrekker bij de Europese verkiezingen. Sinds 2020 is hij lijsttrekker van de Piratenpartij. Naast zijn politieke functies is hij sinds 2015 duolid in het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht.
Pontier heeft kunstmatige intelligentie, psychologie en een cognitiewetenschap aan de Vrije Universiteit Amsterdam gestuurd. In 2011 promoveerde hij op onderzoek op het gebied van emotionele intelligentie bij computers en robots.
Door Piratenpartij Nederland. - Piratenpartij - voor een vrije informatiesamenleving - Europarlement verkiezingen 2019 (Piratenpartij.nl)., CC0, Wikipedia
Grote techbedrijven hebben teveel macht
Matthijs Pontier is er van overtuigd dat er nooit te veel macht bij een kleine groep mensen mag komen te liggen. Dit komt innovatie en uiteindelijk de gebruiker niet ten goede, en ook de persoonlijke vrijheid komt ermee onder druk staan: “Er wordt steeds meer informatie over ons verzameld, opgeslagen in gigantische databases en gebruikt voor twijfelachtige doeleinden.” Androidworld sprak met Pontier over privacy in dit interview én in de AW Hangout. De laatste volgt later deze week op Androidworld!
Gerelateerde artikelen
AW: Het verdienmodel van Google is dan ook eenvoudig: advertenties verkopen. Wat zijn jouw grootste bezwaren ten aanzien van dit verdienmodel en privacy? Kunnen de huidige techgiganten hun verdienmodel zo aanpassen dat privacy niet in het geding komt of is dat een utopie?
“Google en andere reclamebedrijven verkopen nu advertenties via Real-time-bidding (RTB). Dit is een proces waarbij uitgevers advertentieruimte in hun apps of op hun websites veilen. Daarbij delen ze gevoelige gebruikersgegevens — waaronder geolocatie, apparaat-ID's, identificatie cookies en online gedrag — met honderden verschillende andere reclamebedrijven. Hierdoor niet meer is na te gaan wie over jouw persoonlijke gegevens beschikt. RTB is in strijd met de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), maar handhaven is op deze manier onbegonnen werk. Zeker met de huidige beperkte capaciteit van de Autoriteit Persoonsgegevens.
RTB is een omvangrijk ondergronds systeem van het verzamelen en handelen in persoonlijke gegevens. Het geeft onbetrouwbare bronnen ('nepnieuws') een verdienmodel ten koste van de vrije pers, en reduceert mensen tot automatisch gegenereerde profielen.
De Piratenpartij wil een gezond verdienmodel voor het internet door targeted advertising te hervormen, zodat naast de content zelf en de categorieën ervan geen persoonsgegevens gebruikt mogen worden, maar alleen je locatie bij benadering en een algemene beschrijving van jouw apparaat.
Voor de huidige techmonopolisten zal dat inderdaad geen goed nieuws zijn, maar voor consumenten en Europese techbedrijven is dit juist goed nieuws. Op deze manier krijgen innovatieve, privacyvriendelijke spelers een eerlijke kans.”
AW: Uit onze AW Poll over privacy of functionaliteit is gebleken dat de meeste AW-lezers kiezen voor privacy als een app zijn belangrijkste taak goed vervult. Zie jij deze trend ook in Nederland, of staat gebruiksgemak voor de meeste Nederlanders nog altijd voorop?
“Ik denk dat de bezoekers van AW voorop lopen in deze ontwikkeling, maar ook bij het grote publiek wordt privacy steeds belangrijker. Er is wel een duidelijke trend zichtbaar dat privacy steeds belangrijker wordt gevonden. "Privacy is het nieuwe 'groen' is een kreet die je al een tijdje hoort. Je ziet ook steeds meer bedrijven adverteren met hun privacyvriendelijkheid. De komende jaren zal privacy steeds belangrijker worden.”
Gerelateerde artikelen
AW: Je hoort maar al te vaak: “Ik heb toch niets te verbergen”, in discussies rond privacy. Wil de partij meer bewustzijn rond privacy bij burgers creëren en hoe wil ze dat doen? Op dit moment gaan overheidscampagnes voornamelijk rond online veiligheid.
“Ik geef regelmatig presentaties en gastcolleges over privacy, en hoor deze kreet gelukkig steeds minder. Ik denk dat onder andere onze campagnes, de Snowden-onthullingen, de referendumcampagne over de sleepwet en het toeslagenschandaal hier flink aan hebben bijgedragen.
Om dit onderwerp te vergroten willen we onder andere dat mediawijsheid een verplicht onderdeel wordt van de lesprogramma's in het onderwijs. In dit onderwijs, en in overheidscampagnes, zou het goed zijn om te benadrukken dat privacy juist veiligheid biedt. Wanneer bedrijven en overheden je constant bespieden om je altijd te kunnen manipuleren, maakt dat je juist minder veilig. Gegevens belanden regelmatig op straat, zodat criminelen je persoonlijke gegevens kunnen gebruiken voor bijvoorbeeld identiteitsfraude of WhatsAppfraude. En je weet niet welke overheid we in de toekomst gaan krijgen, of welke dingen die je doet en die je niet verkeerd vindt, in het buitenland misschien wel tot problemen kunnen leiden. Bijvoorbeeld als je je openbaar uitspreekt voor LHBTI-rechten.”
AW: De Europese Commissie beveelt openlijk de berichtendienst Signal aan. Moet Nederland ook een adviserende rol spelen en mensen bewust maken over de privacybezwaren rond apps als Messenger en WhatsApp.
“Dat zou zeker verstandig zijn. De eerste stap zou nu moeten zijn dat de Nederlandse overheid hun diensten niet meer exclusief op WhatsApp aanbiedt en daarmee mensen dwingt WhatsApp te installeren, als ze gebruik willen maken van deze dienst. Dat is helaas te vaak nog steeds het geval. De Europese Commissie zou daarnaast WhatsApp en Messenger ook los moeten knippen van Facebook, omdat Facebook nu veel te machtig is geworden. Monopolisering op de techmarkt zorgt ervoor dat deze bedrijven zich steeds arroganter gaan gedragen en de belangen van de consument steeds minder serieus nemen.”
Gerelateerde artikelen
AW: Toen Nederland een notificatie-app voor COVID-19 wilde bouwen, verliep de ‘Appathon’ ietwat chaotisch. Toch was het een mooi voorbeeld van burgerparticipatie waarbij de voortgang door iedereen kon worden gevolgd in Slack en GitHub. Dat is in andere landen wel anders geweest. Is Nederland al niet erg goed op de weg wat transparantie betreft en wil je meer van dit soort projecten opzetten waarin burgers participeren?
“Er moet op dit vlak nog veel verbeteren, maar het proces richting de corona-app was een goed voorbeeld van hoe het wel moet. Een van de problemen is nu dat techbedrijven vaak een informatie-voorsprong hebben op de overheid en daarom slechte projecten en systemen aansmeren. Daardoor worden we nu opgezadeld met ICT-fails die vaak miljarden kosten en enorme vertragingen veroorzaken. Veel beleid loopt hierdoor in de soep. Recent kun je denken aan het bron- en contactonderzoek en testprogramma die niet goed van de grond kwamen door beperkingen in ICT-systemen. En het GGD-datalek waardoor veel mensen niet meer durven mee te werken. Maar natuurlijk ook aan het toeslagenschandaal, waarbij de Belastingdienst op basis van dataverzameling en ondoorzichtige algoritmes onschuldige mensen als fraudeur bestempelt, met alle gevolgen van dien.
Het zou goed zijn als bij elke ICT-aanbesteding de aanbieders hun voorstel voor een livestream presenteren, en alle Nederlanders hen kunnen wijzen op fouten in hun voorstel. Samen met een Minister van Digitale Zaken, een versterkt Bureau ICT Toetsing met meer bevoegdheden en bindende adviezen, en een aantal Piraten in de Tweede Kamer die vroeg de juiste vragen kunnen stellen, kunnen we zo zorgen dat ICT-projecten bij de overheid beter gaan verlopen.”
Gerelateerde artikelen
AW: ICT zou toch na alle problemen op overheidsniveau die momenteel spelen zoals de toeslagenaffaire een grotere rol moeten spelen. Waarom is er dan nog geen minister van Digitale Zaken en Datahuishouding aangesteld? Zouden er ook op gemeentelijk niveau wethouders en gedeputeerden aangesteld moeten worden die zich specifiek met dit onderwerp bezig houden? Hoe is het momenteel gesteld met de kennis voor wat betreft digitalisering in de Eerste en Tweede kamer?
“In de Eerste en Tweede Kamer is het momenteel droevig gesteld met kennis over digitalisering. Dat heeft Lubach wel laten zien. De mensen die kennis van ICT hadden, zijn in maart niet herkiesbaar. Enkel bij de Piratenpartij zijn ICT-specialisten op verkiesbare plaatsen te vinden.
Ik heb momenteel een zetel in Waterschap Amstel Gooi en Vecht. Vragen die ik stelde over ICT-beleid en digitale veiligheid van bijvoorbeeld bruggen en sluizen, werden vaak niet goed beantwoord. Nadat een aantal dappere klokkenluiders naar Follow The Money [Platform voor onderzoeksjournalistiek, Nvdr.] stapten, bleek dat een aantal zaken die ik adresseerde wel degelijk een probleem vormden.
Deze situatie kon ontstaan doordat op het hoogste managementniveau ICT niet vertegenwoordigd werd. Nu komt er bij Waternet een complete ICT-reorganisatie, waarin een ICT-directeur op het hoogste directieniveau meepraat en ICT niet langer een ondergeschoven kindje is, zodat we problemen in de toekomst willen voorkomen. Wij willen deze verandering ook in de landelijke politiek bewerkstelligen, met een Minister van Digitale Zaken en Datahuishouding die in de Ministerraad meepraat en de ICT-component van elk onderwerp goed belicht, zodat ICT niet langer een ondergeschoven kindje is op elk Ministerie. Op gemeentelijk niveau zou dit inderdaad ook een goed idee zijn.”
AW: Welke grote privacyproblemen met betrekking tot smartphones voorzie jij in de toekomst? Zo maak ik mezelf ernstige zorgen over deepfakes. Is de Nederlandse burger voldoende tegen deze problemen gewapend of is er nog veel voorlichting benodigd? Welke stappen moeten er nog worden gemaakt en door wie?
“Ik vind het vooral een groot probleem in verdere ontwikkeling van technologieën om massaal de persoonlijke gegevens van mensen te verzamelen. Overheden en bedrijven gebruiken dit nu al om mensen te manipuleren, zoals bij Cambridge Analytica-schandaal, waarbij onder andere de verkiezing van Trump en de Vote Leave-campagne bij het Brexit verschillende mensen gerichte leugenachtige boodschappen verstuurden, die vaak zelfs compleet tegenstrijdig waren aan elkaar.
Deepfakes en nepnieuws zijn inderdaad reële problemen. Daar is goede voorlichting voor nodig, omdat het bestaan van nepnieuws en deepfakes niet uitgesloten kunnen worden. En met vergaande censuur vanuit de overheid of vanuit grote techbedrijven ben je nog verder van huis. Een verplichting voor grote bedrijven om binnen afzienbare tijd een waarschuwing te plaatsen bij bekende deepfakes en nepnieuwsberichten is een betere oplossing. Daarnaast willen we zoals gezegd targeting hervormen, om het huidige verdienmodel dat gebaseerd is op 'data verzamelen om mensen gericht te manipuleren' onmogelijk te maken, zodat verdienmodellen die beter uitpakken voor de samenleving een eerlijke kans krijgen.”
AW: Wat zou je de Nederlandse burger op het gebied van privacy en Android nog willen meegeven?
“Kijk voor elke app of er een privacyvriendelijk open source alternatief beschikbaar is en vertel je omgeving hierover. Denk na over wat je online plaatst en besef dat als iets eenmaal online staat vaak niet meer te verwijderen is.
En volg de Piratenpartij en mijzelf op sociale media en help ons te zorgen het ICT-beleid van de overheid te verbeteren. Doe mee aan onze winactie en vertel je familieleden, vrienden, bekenden en vage kennissen over de Piratenpartij en onze campagnes. En ga natuurlijk stemmen 17 maart!”
Gerelateerde artikelen
Themaweek privacy op Androidworld
Dit interview staat in het teken van de themaweek over privacy op Androidworld. Heb jij een vraag over het onderwerp dat we bespreken tijdens deze themaweek of juist ideeën of tips? Laat het dan weten in de reacties onder dit artikel (check ook onze Android-app). Je kan ons ook mailen via dit e-mailadres of een berichtje achterlaten op Facebook, Instagram en Twitter. Daarnaast kan je ons vragen stellen via deze Telegram-groep of deze Signal-groep. Wil je liever één van de redacteuren een tip sturen? Dan kan ook! Houdt ook onze AW Hangout met Matthijs Pointier later deze week in de gaten!
